wandelpoort-tocht, beek en donk
Een mooie wandeltocht door dorpskernen en een buitengebied met veel water. Vandaar ook de naam.
Je wandelt langs enkele kanalen, door het beekdal van de Aa en langs de beek De Goorloop.
De routebeschrijving van deze 18 kilometer lange wandeling staat op www.klikprintenwandel.nl/wandelroutes/waterpoort-tocht/
Ik liep deze tocht op zaterdag 21 december 2019.
Vanaf de start van de wandeling bij het gemeentehuis van de gemeente Laarbeek in Beek en Donk loop je door een parkje naar het kanaal, de Zuid-Willemsvaart. Direct links op de kade langs het kanaal loop je vervolgens voorbij een sluis de kanaalbrug over in Beek en Donk. Rechtdoor lopend tot aan het Aa-kanaal en dan rechtsaf . In de routebeschrijving staat dat het hier een beek betreft, maar het is het Aa-kanaal dat eindigt in het riviertje de Aa in de buurt van kasteel Eikenlust.
Vanaf de brug in Beek en Donk kijk je in de richting van Boerdonk/Veghel (foto links). Vanaf de Mgr. Verhagenstraat loop je langs het Aa-kanaal richting kasteel Eikenlust.
In de buurt van kasteel Eikenlust stroomt het riviertje de Aa en gaat de wandeling door een bosperceel.
Kasteel Eikenlust (foto links) is privébezit en daarom mag je helaas niet voorbij de toegangspoort (rechtse foto).
Kasteel Eikenlust (oude naam was Eyckenlust) dankt zijn naam aan de grote hoeveelheid eiken die er in het gebied stonden. De heerlijkheid Aarlebeek en Rixtel werd in 1392 uitgegeven door hertogin Johanna van Brabant, samen met Stiphout en Aarle. De eerste heer was Dirk de Rovere. In 1482 kwam de heerlijkheid aan Jan Oudart. De heerlijkheid Aarlebeek en Rixtel hebben bestaan tot het jaar 1642. In dat jaar werden de nieuwe heerlijkheden uitgegeven als Beek en Donk en als heerlijkheid Aarle en Rixtel. Het kan zijn dat er vanaf 1392 al een kasteel stond, maar dat is niet geheel duidelijk. Gedurende de Tachtigjarige oorlog is in 1598 in elk geval een kasteel verwoest en de ruïne was toen bezit van de koning van Spanje tot 1643. Koning Philips de Vierde verkocht de heerlijkheid in dat jaar aan Jan Baptista van Elen, die het 3 jaar later doorverkocht aan Philips van Leefdael. Deze Philips schreef in 1645 een geschiedkundig werk over de Meierij van ’s-Hertogenbosch.
In de koopakte komt kasteel Eyckenlust niet voor, maar er is wel sprake van “op ten huijsen ende casteele van baron van Leefdael , heere van Beeck”. In het kasteel bevindt zich een steen met het jaartal 1658 en dat zou wel eens het bouwjaar kunnen zijn van kasteel Eikenlust. De familie van Leefdael bleef er tot 1734. Baron van Raesfelt is toen eigenaar geworden van de heerlijkheid Beek en Donk en ook van het kasteel. In 1745 is alles weer verkocht aan een zekere Gisbert de Jong. In 1831 werd Johan de Jong in de adelstand verheven; sindsdien mogen zijn nakomelingen zich “de Jong van Beek en Donk” noemen. Nazaten van hem zijn nog steeds eigenaar van het kasteel. Het kasteel is door de jaren diverse keren verbouwd en heeft dus niet zijn oorspronkelijke vorm. Het poortgebouw is samen met de gracht het oudste nog bestaande gedeelte van het complex. Het stamt uit 1500.
Na het verlaten van het grondgebied van het kasteel loopt de wandeling verder langs de Zuid-Willemsvaart waar je onder andere de aalscholvers ziet uitrusten op de lantaarnpalen.
Hoe waterrijk het gebied is, zie je als je bij de kruising komt van de Zuid-Willemsvaart met het Wilhelminakanaal (punt 3 van de routebeschrijving).
Verderop, na het passeren van de brug over het Wilhelminakanaal, loop je via een mooi laantje met knotwilgen (foto links) richting volkstuincomplex “De Koppel” waarnaast ook de plaatselijke afdeling van het IVN is gevestigd. Over het zogeheten IVN-paadje (foto rechts)gaat de tocht naar het fraaie dorp Aarle-Rixtel.
In het centrum staat de waterstaatskerk uit 1846 met de naam “Onze Lieve Vrouw Presentatie”.
De betekenis van die naam heb ik kunnen achterhalen.
Met Onze Lieve Vrouw is natuurlijk bedoeld Maria, de moeder van Jezus.
Maria Presentatie of “Opdracht van de heilige maagd Maria in de tempel” is het feest waarbij de katholieke kerk viert dat de ouders van Maria haar opdroegen in de tempel. Daarmee viert de kerk dat Maria, vervuld van de heilige geest, vanaf haar Onbevlekte Ontvangenis geheel aan God was toegewijd. Het feest is niet gebaseerd op bijbelse geschriften maar op het evangelie van Jacobus. Daarin wordt verhaald dat Joachim en Anna, de ouders van Maria, uit dankbaarheid voor haar miraculeuze geboorte Maria toewijden aan God in de tempel, waar ze bleef tot haar puberteit. In de katholieke kerk viert men die gedachtenis op 21 november.
Vlakbij de kerk staat een beeld van “De Klokkengieter”.
Het is een hulde aan de arbeiders die als klokkengieter werkten bij de Klokkengieterij Petit en Fritsen.
Het familiebedrijf bestaat officieel sinds 1660 en is het op twee na oudste familiebedrijf van Nederland. Men denkt echter dat het al vóór 1660 bestond.
Omdat directeur Frank Fritsen geen opvolger heeft worden de activiteiten van het oude familiebedrijf Petit en Fritsen op 1 mei 2015 overgenomen door Koninklijke Eijsbouts b.v.
Via enkele smalle steegjes en een paar straten verlaat de wandeling de bebouwde kom van Aarle-Rixtel (zie punt 4 en 5 van de routebeschrijving) en gaat via een onverhard pad door een landbouwgebied naar de omgeving van kasteel Croy. Je bent dan nog steeds op het grondgebied van Aarle-Rixtel.
In 1809 overnachtte koning Lodewijk Napoleon op het kasteel. Bekend is dat de toen dertienjarige Constance van de koning enkele cadeaus ontving (een halssnoer, oorringen en een haarkam). De familie heeft veel verdriet gekend. Bij een duel verloor haar jongste broer Louis het leven en zes jaar later overleed haar oudste broer Gideon. Haar vader stierf in 1828 en samen met haar moeder, die erg hulpbehoevend was, bleef Constance op het kasteel wonen. Haar oudste broer George kwam na zijn pensionering weer op het kasteel wonen. Moeder overleed in 1843 en George in 1864. Het landgoed en het kasteel kwam toen in zijn geheel in het bezit van Freule Constance. Zij heeft nadien een testament laten opmaken waarin werd bepaald dat kasteel Croy na haar dood bestemd moest worden als tehuis voor arme mensen uit Stiphout en Aarle-Rixtel. Het tehuis kreeg de naam Geloof, Hoop en Liefde.
In 1990 is het kasteel flink gerestaureerd en is het verhuurd aan diverse bedrijven met respect voor de historische waarde.
Kasteel Croy ligt op het Landgoed Croy dat verspreid ligt in Aarle-Rixtel en in Stiphout.
Het kasteel stamt uit de 15e eeuw. Wanneer het precies is gebouwd is niet bekend, maar wel is bekend dat een zekere Rutger van Erp op Strijp (is een deel van Aarle-Rixtel) een slotje met een hoeve bezat in 1472. Rutger van Erp verkoopt het slotje in 1477 aan Jacob van Croy. Hieraan heeft het kasteel zijn naam te danken.
De familie Van Croy behoorde bij de Bourgondische hofadel. Deze Jacob werd in 1436 op het kasteel van Chimay in België geboren en hij is de zoon van Jean II de Croy, prins van Chimay.
Jacob is maar 17 jaar eigenaar geweest van kasteel Croy.
In 1494 verkocht hij het aan Cornelis de Eerste van Bergen en het is waarschijnlijk dat deze Cornelis het kasteel zodanig heeft verbouwd tot zijn huidige vorm. Ook liet hij het poortgebouw toen bouwen (foto onder).
Diverse adellijke families hebben nadien in het kasteel gewoond en de laatste was Freule Johanna Carolina Constantia Wilhelmina van der Brugghen. Zij werd Freule Constance genoemd. Samen met haar ouders en drie broers kwam zij vanuit Utrecht hier wonen.
Bij het kasteel lopen heel bijzondere schapen. Het is het Merinoschaap, ook wel genoemd Wolmerino.
Zo’n tweehonderd jaar geleden haalde Jonkheer Johan Carel Gideon van der Brugghen de Wolmerino naar Landgoed Croy. Het van oorsprong Spaanse schapenras werd geroemd om de hoge kwaliteit wol. Het is de enige soort wol die niet kriebelt op de blote huid. De kudde groeide destijds uit tot een paar honderd schapen. Na enige tijd zijn zij helaas weer verdwenen door de opkomst van synthetische stoffen.
Al in de Romeinse tijd hadden de Spanjaarden deze schapen waarvan de wolkwaliteit nergens werd geëvenaard. De Spaanse koningen hebben lange tijd streng gewaakt over het monopolie dat zij met de Wolmerino hadden. Er stond zelfs de doodstraf op het illegaal exporteren van deze dieren. Naderhand lukte het Jonkeer Johan Carel Gideon van der Brugghen het dus toch en vond het schapenras haar weg vanuit Spanje naar Landgoed Croy.
De Wolmerino is sinds 2005 geherintroduceerd op het landgoed door Mathee Kamp en Godelieve van Tilborg en is een stukje cultuurhistorie in ere hersteld. Zij fokken de schapen op hun Henricushoeve en laten ze grazen bij kasteel Croy.
Achter het kasteel staat een bijzondere Spaanse schaapskooi (foto rechts). Deze dateert van 1810 en is destijds voor de Wolmerino’s gebouwd. De muren zijn opgetrokken van wilgentakken en met leem bezet. De schaapskooi ligt op privéterrein maar is te zien vanaf de trappen van het kasteel.
Verder lopend zie je in het gebied Hooge Akkers op een kruispunt van landwegen een zogeheten “Hagelkruis” staan. (Zie punt 7 van de routebeschrijving).
Het hagelkruis is een zeer oud natuurstenen kruisbeeld – voor het eerst vermeld in 1419 – en toont een gestileerde Christusfiguur in een primitief aandoende stijl. Boven de figuur staan de letters INRI. Een dergelijk kruis werd gezien als een middel om hagelschade aan het gewas af te weren. Het gebruik is mogelijk op oudere, heidense, gebruiken terug te voeren. Dit is het enige nog overgebleven stenen hagelkruis in Nederland. In Gelderland zijn enkele hagelkruizen van hout en ijzer bewaard gebleven.
Over de Laarbrug het Wilhelminakanaal overstekend kom je in het gebied Laar. Nog steeds op het grondgebied van Aarle-Rixtel loop je door het buitengebied en passeer je een kortgevelboerderij met waterput en bakhuisje uit 1850 richting Lieshout. In de verte zie je de bierbrouwerij Bavaria liggen (niet op de foto).
Je loopt daarna door de Lieshoutse Beemden tussen Lieshout en Beek en Donk (zie punt 8 van de routebeschrijving) waar enkele mooie waterpoelen liggen. Ook loop je langs de eerder genoemde beek De Goorloop.
Na de Lieshoutse Beemden loopt de wandeling over een mooi pad met aan weerszijden knotwilgen door het gebied Lage Recht.
Over diverse paden en langs waterpartijen ben je inmiddels in Beek en Donk en al dicht bij het eindpunt van de wandeling.
Uitkomend in het centrum met een grote vijver waar je omheen loopt kom je tenslotte weer bij het gemeentehuis van de gemeente Laarbeek.
Reactie plaatsen
Reacties
Prachtig Willem, gelukkig beginnen steeds meer mensen dat te zien, ga zo voort!!
Adrie,
Hartelijk dank voor je reactie.
Prima dat je de link plaatst.
Ik voel me vereerd.
Hallo Willem,
Het is inmiddels al meer dan 10 jaar geleden dat in Laarbeek de titel "Waterpoort van de Peel" in het leven is geroepen. Het plan om met deze term een wandeltocht uit te zetten leefde bij mij al wat langer. Jouw foto's geven goed weer dat Laarbeek een echte watergemeente is. Is het goed dat ik de link naar deze pagina bij jouw reactie op de pagina van de Waterpoort-tocht zet?