In de Meierij van ’s-Hertogenbosch is vanuit het dorp Esch een aardige rondwandeling uitgezet van 20 kilometer die je langs diverse stromen, door bosrijke landgoederen en over rustige weggetjes voert.

Ik liep de route op een zeer zonnige dinsdag in maart 2020. Het coronavirus heeft flink toegeslagen en vele mensen zijn aan huis gekluisterd. Dat was goed te merken, want het was nergens druk en als je al eens iemand tegenkwam dan kon je zonder problemen voldoende afstand houden.

De route kun je vinden en downloaden op www.klikprintenwandel.nl/wandelroutes/venrode-route

Net buiten de bebouwde kom van het dorp loop je langs de Essche Stroom.

De Essche Stroom is genoemd naar het dorpje Esch. De beek begint bij Oisterwijk, waar de Voorste en de Achterste Stroom samenkomen.

Na ongeveer twaalf kilometer mondt de beek uit in de Dommel bij Halder in de gemeente Sint-Michielsgestel.

Bij de brug in het gehucht Baarschot loop je weer even door de rand van het dorp Esch.

Lopend tussen enkele akkers kom je weer een bosgebied en na een waterloop te hebben overgestoken kom je bij een klein ven.

Na landgoed Den Eikenhorst loopt de route door de `Halsche Beemden’ en gaat dan een stuk over grasland langs een beekje. Dat beekje (het oorspronkelijke Halsche Water)) komt weer uit in de Essche Stroom waar de route weer verder langs gaat (zie punt 4 van de routebeschrijving).

Op historische kaarten is goed te zien dat de Essche Stroom, vroeger ook Halsche Water geheten, in een breed beekdal behoorlijke kronkels maakte. Dit meanderende water is tijdens de ruilverkaveling (rond 1960) recht getrokken. Geïnspireerd op de historische loop uit de periode 1910-1919 is deze meander van bijna drie kilometer hersteld. Het profiel van de beek is zoveel mogelijk teruggebracht naar de maatvoering van voor 1960. Helemaal hetzelfde als voor 1960 is niet mogelijk, omdat de waterafvoer sindsdien is vergroot. Dat is de reden dat de rechtgetrokken beek (Essche Stroom) is behouden. De meanders zal in natte periode buiten haar oevers treden en bij extreem hoog water zal het extra water via de Essche Stroom worden afgevoerd.

Na de Heidijk gaat de tocht door een bosgebied waar je langs een klein ven komt waarvan de oevers zijn begroeid met de gagelstruiken. Wilde gagel (Myrica gale) is een bezemachtige struik, met mooie takken, bladverliezend, medicinaal (kiespijn), bloeit rood in april/mei, staat op de rode lijst en werd vanwege de sterke geur gebruikt tegen luizen en vlooien in de bedstee. Gagel werd in vroegere tijden gebruikt bij de productie van bier. Het bier moest aromatiseren en langer houdbaar worden gemaakt. Dat was voordat hopbellen algemeen werden toegepast. De paus verbood dat op een bepaald moment. Het zou niet alleen slaapverwekkend zijn maar ook giftig. Daar trappen wij nu niet meer in. Tegenwoordig wordt gagel ook toegepast in speciaal bieren. 

Via het landgoed Zegenwerp, waarover ook melding is gemaakt in de wandeling “Broek en Donk-route, Sint-Michielsgestel", ga je naar de Dommel bij Sint-Michielsgestel. Hierbij toch enkele foto’s en tekst zoals die in de aangehaalde wandeling ook staan vermeld.

Zegenwerp is een landgoed van 70 ha dat zich bevindt ten zuiden van de kom van Sint-Michielsgestel en dat toebehoort aan de stichting Het Brabants Landschap. Het landgoed bevindt zich op de westoever van de Dommel. Het is een oud adellijk landgoed, afkomstig uit de vroege middeleeuwen en daarmee een van de oudste landgoederen. Er heeft ook een kasteel gestaan, voor het eerst genoemd in 1473. Bekend is dat in het jaar 1385 het landgoed werd overgedragen aan de Heer van Herlaer.Veel later, in 1809, is het landgoed gekocht door Baron Willem Arnold Alting Lamoraal van Geusau, die burgemeester was van Sint-Michielsgestel. In 1828 verkocht hij het weer. In 1851 kwam het in het bezit van mr. F. van Lanschot. De huidige situatie van het landgoed is omstreeks die tijd ontstaan, toen het landgoed werd getransformeerd naar de Engelse landschapsstijl. Daarbij werden de natuurlijke hoogteverschillen versterkt, die ontstonden omdat het gebied op een dekzandrug gelegen was. In een uitgestoven laagte werd een ronde vijver gegraven.Het huidige Huize Zegenwerp is een eenvoudig landhuis gebouwd aan het eind van de 18e eeuw (kort na 1779)  toen het in bezit kwam van De Roo van Wulverhorst, op de plaats van een veel ouder huis aan de Dommel. Rond 1800 kreeg het huis een fronton en ramen in empirestijl. Vanaf 1851 is Huize Zegenwerp in bezit geweest van de familie Van Lanschot. In 1963 is het eigendom geworden van stichting Het Brabants Landschap.

Na landgoed Zegenwerp kom je in Sint-Michielsgestel bij de rivier de Dommel en na het oversteken van de brug gaat de route langs een rij oude beuken (zie punt 10 van de routebeschrijving) verder langs deze rivier, die hier toch een behoorlijke breedte heeft. Onderweg passeer je ook nog een vispassage. Deze is in 2006  aangelegd in verband met de bouw van een kleine waterkrachtcentrale iets verderop. De passage is één kilometer lang en bedoeld om vissen en andere waterorganismen veilig om de centrale heen te leiden.

Bij een stuw in de Dommel staat de genoemde kleine waterkrachtcentrale.

Het is `Waterkrachtcentrale Dommelstroom’.

Jaarlijks wordt gemiddeld 600.000 kWh opgewekt en dat is voldoende voor zo’n 170 huishoudens.

Het dommelwater valt in de vijzel. De kracht van het water doet de vijzel draaien en een generator zet deze energie vervolgens om in 100% groene stroom. Hoeveel stroom er wordt opgewekt, hangt onder andere af van de hoeveelheid water die door de vijzel stroomt en de hoogte van het water aan beide kanten van de centrale. Per seconde valt er maar liefst 8000 liter water bij de stuw naar beneden. Dat is 250 miljard liter per jaar! Hiervan gaat ongeveer 200 miljard liter door de centrale. Dit betekent dus dat 80% van al het water helpt bij de productie van groene stroom.

Na Gemonde kom je weer bij de Dommel en wandel je geruime tijd langs deze rivier.

Onderweg diverse bloemen gespot, zoals de Reigersbek, de Gele Ganzenbloem en de Gewone Margriet.

Via een brug over de Dommel (zie punt 12 en 13 van de routebeschrijving) kom je bij een viaduct over de A2. Net voor dit viaduct kun je het talud aflopen en kom je bij een prachtig ven in het natuurgebied Venrode bij Boxtel.

Venrode is een 88 hectaren groot landgoed (beheerd door het Brabants Landschap) op het grondgebied van Boxtel en ligt op de westoever van de Dommel tussen Boxtel en Sint-Michielsgestel. Door uitslijting zijn er in het gebied diverse vennen ontstaan. Rond 1900 werd Venrode ontgonnen en beplant met grove dennen. Geleidelijk aan heeft zich hier berken-/ eikenbos ontwikkeld. Men beweert dat de Wilde gagel nergens in Nederland zo vaak voorkomt als in het gebied Venrode.

Na het museum loop je langs twee gemetselde zuilen het natuurgebied en recreatiebos Sparrenrijk in (zie punt 13 en 14 van de routebeschrijving).

Het is ontstaan toen de Halsche Heide werd ontgonnen, samen met landgoed Den Eikenhorst waar het aan grenst. Het 53 hectare grote gebied wordt in het oosten begrensd door landgoed Venrode, in het noorden door Den Eikenhorst, in het westen door landbouwgebied en de kom van Esch, en in het zuiden door de kom van Boxtel.

Sparrenrijk werd in het verleden aangelegd als productiebos.  Het kenmerkt zich door een patroon van rechte, met bomen omzoomde dreven in een rechthoekig patroon. Het westelijk deel bestaat voornamelijk uit naaldbos, 

De eigenaar, gemeente Boxtel, gaat er een meer natuurlijk bos van maken met inheemse soorten. Bomen en struiken die er van origine thuishoren.

Na het verlaten van Sparrenrijk gaat de route over een spoorwegovergang richting Esch. Onderweg kom je langs een veldkapel met de naam `Mariae Reginae’. De kapel werd gebouwd in 1954 en binnen stond oorspronkelijk een eikenhouten Mariabeeld uit de 18^e eeuw. Dat beeld werd in 1973 gestolen en vervangen door een gipsen beeld. Ook deze werd gestolen en op de spoorlijn gelegd, waar het door een passerende trein aan gruzelementen is gereden. In 1995 is het bestaande beeld geplaatst.