Loondermolen-tocht, waalre


Een wandeling door het Dommeldal is altijd mooi. Zo ook het Dommeldal in de omgeving van Waalre en Dommelen.

De naam van deze tocht is ontleend aan de watermolen die ooit stond aan de oever van de Dommel.

De routebeschrijving van deze 17 kilometer lange wandeling die ik liep op 21 april 2020 staat op https://www.klikprintenwandel.nl/wandelroutes/loondermolen-tocht


De wandeling begint bij de Sint Willibrorduskerk aan de mooie Markt in Waalre. Deze kerk werd gebouwd omdat de oude Sint Willibrorduskerk te klein was geworden om de kerkgangers te kunnen ontvangen. Deze nieuwe kerk werd in 1925 voor het eerst in gebruik genomen.


De oude kerk heeft een tufstenen schip in romaanse stijl en stamt uit de 12e eeuw. Het is een van de oudste tufstenen middenschepen van Noord-Brabant. De latere uitbreiding en de toren zijn van de 15e eeuw en in gotische stijl. In de toren staat een heel oud uurwerk en is mogelijk zelfs het oudste, nog werkende, mechanisch uurwerk ter wereld. Men denkt dat het uurwerk van het jaar 1360 is en gemaakt door de heer Hendric van Thoren, stadsuurwerkmaker van Maastricht.

Lang voor deze kerk stond er al een houten Mariakerk die door Sint Willibrordus in 712 is ingewijd.

 

Op het kerkhof van de oude Sint Willibrorduskerk ligt de Nederlandse romanschrijver Antoon Coolen begraven. Hij is geboren in Wijlre (Zuid-Limburg) en heeft in Deurne gewoond. In de dertiger jaren van de vorige eeuw kwam hij in Waalre wonen en heeft zich sterk gemaakt voor behoud en restauratie van de oude kerk. Hij schreef vele romans, zoals “Dorp aan de rivier”. Dat boek is later door Fons Rademakers verfilmd.

In oktober 1961 viel Antoon Coolen door onbekende oorzaak uit een rijdende trein en lag urenlang bewusteloos langs de spoorrails. Zelf wist hij daarna een boerderij te bereiken. Hij overleed een maand later, hij was toen 64 jaar, aan de gevolgen van de val uit de trein.


 

 

Het dorp uitlopend staan er langs het pad nu veel bloemen van de plant “Look-zonder-look” .

 

 

Een stukje verder wandelend tussen beukenhagen kom je uit bij het historische buurtschap Loon.


Nu heeft het buurtschap Loon een beschermd dorpsgezicht. Vijf langgevelboerderijen, gebouwd rond 1870, hebben de status van Rijksmonument. Ze staan bijeen om een driehoekig perceel, de "Plaetse" genoemd.

Op het driehoekig perceel staan 150-jaar oude eiken die tijdens de bouw van de genoemde boerderijen hier zijn geplant.

Loon is een heerlijkheid waarvan de zetel een kilometer zuidelijker lag bij de Loondermolen.

Die heerlijkheid omvatte destijds Valkenswaard, Waalre en Aalst. Het werd al vanaf het jaar 700 bewoond.


Richting het buurschap Hulst is een plaatselijke boer zijn land aan het beregenen vanwege de droogte op de zandgronden.

In het buurtschap heeft tot 1867 het kasteel van de “Heren van Valkenswaard en Waalre” gestaan. De boerderij aan de Dommel die er nu staat (foto rechtsonder) noemt men hier dan ook nog steeds “kasteelboerderij”. De geschiedenis van dit Herengoed gaat terug tot het einde van de 16e eeuw. Het kasteel was van de 16e tot de 19e eeuw de residentie van de heer van de heerlijkheden Waalre, Valkenswaard en Aalst. Er hoorden vier pachtboerderijen bij en een watermolen. 

Het was geen kasteel in de zin van een versterkt huis, maar een met grachten omgeven woonhuis.

Na een brand in 1834 is het kasteel in 1867 gesloopt. Op de resten van de ruïne is de huidige boerderij gebouwd wat nog goed te herkennen is in de onderbouw. De boerderij is in 1934 afgebrand en in gewijzigde vorm weer opgebouwd. In de kelder zijn nog gemetselde tongewelven aanwezig die tot het kasteel behoorden. Ook enkele delen van de oude grachten zijn nog aanwezig. Het kasteel lag aan het einde van het Kerkepad dat van hieruit langs de landerijen via de gehuchten Hulst en Loon naar de oude Sint Willibrorduskerk in Waalre liep. Dat Kerkepad is nog bijna geheel aanwezig.


Tegenover de “kasteelboerderij” aan de overzijde van de weg heeft aan de Dommel de “Loondermolen” gestaan.

Het oudste document waarin de molen expliciet genoemd wordt dateert uit 1384. Daarna wordt de molen steeds genoemd als bezit van de heer van de heerlijkheid. De Loondermolen is uitsluitend korenmolen geweest waar de inwoners van nabijgelegen dorpen en gehuchten verplicht waren hun graan te laten malen. Een opmerkelijk detail is de dakbedekking met leien. Het is mogelijk dat deze afkomstig waren van het in 1867 grotendeels gesloopte kasteel. In 1937 kocht het Waterschap De Dommel de molen, met de bedoeling hem af te breken om het waterpeil van de Dommel beter te kunnen regelen. De molen werd inderdaad gesloopt, maar het molenhuis bleef bewaard. In mei 1940 werd het alsnog grotendeels verwoest toen het Nederlandse leger in mei 1940 de brug over de Dommel opblies. Na de oorlog werd het opnieuw opgebouwd en in 1966 ingrijpende gewijzigd.


Na het oversteken van de Dommel gaat de route door een klaphek (punt 3 van de routebeschrijving) en volgt een graspad langs de Dommel. Bij een poel buigt het pad naar links weg van de Dommel en via een fraai pad, waarlangs diverse planten staan te bloeien, zoals de Ossentong met de blauwe bloemen en de algemeen bekende Boterbloem, kom je op het “Loondermolenpad”. Het pad loopt langs het beekje de Keersop.

 

Een klein stukje verder stroomt de Keersop in de Dommel.


Over een smal bruggetje over de Keersop en na een graspad over grasland kom je op een verharde weg (Keersopperdreef) waar ik werd gadegeslagen door enkele nieuwsgierige bewoners die graag voor mijn camera wilden poseren. 


De wandeling leid je helemaal rond het fraai gelegen ven “Groot Vlasroot” waarna je een bosgebied inloopt aan de overzijde van de doorgaande weg van Veldhoven naar Waalre (zie punt 5 van de routebeschrijving).


Het pad gaat verder langs een bosrand en lopend op de “Nagelmekerseweg” verschijnt aan de horizon de 82 meter hoge toren van chipfabrikant ASML in Veldhoven. Zover gaan we niet, want de route gaat rechts door een klaphek over grasland naar het Dommeldal. In het grasland ligt een stuk rioolbuis, waarvan mij het nut hier op deze plaats ontgaat. In de buurt staan veel Pinksterbloemen die langzaam staan te verbleken.


Bij de Dommel aangekomen volg je het pad geruime tijd langs deze rivier en kom je uiteindelijk uit bij watermolen de Volmolen.


Watermolen de Volmolen die er nu staat dateert van 1992. Sinds 2000 produceert de molen elektriciteit die geleverd wordt aan omliggende woningen.

De molen die er voorheen stond werd al genoemd in een document uit 1347 en was eigendom van de Abdij van Echternach. De molen is een tijdlang als volmolen gebruikt. Een volmolen was een industriemolen voor het “vollen” van geweven wollen stof. Daarmee kreeg de stof een hogere kwaliteit en werd het een tussenproduct voor de lakenindustrie. Vanaf 1878 werd de molen ingericht als korenmolen. 

 

De korenmolen was omstreeks 1960 ernstig in verval geraakt en is ingestort tijdens een storm op 15 december 1962 (foto rechts). In de jaren daarna zijn de resterende onderdelen geleidelijk afgevoerd.


Tegenover de watermolen staat op grondgebied van Riethoven eetcafé/camping De Volmolen. De route loopt rechts van het eetcafé over de camping naar een mooi pad met een knuppelbrug langs de Dommel (punt 7 van de routebeschrijving).


De route draait daarna weg van de Dommel en via een klaphek kom je op een grasland waar de Madeliefjes uitbundig bloeien in deze tijd van het jaar. Weer door een klaphek kom je bij weer bij hetzelfde smalle bruggetje over de Keersop en loop je verderop langs de Dommel over een mooi pad waar de sporen zichtbaar zijn van gesneuvelde en dode bomen door voorjaarsstormen.


Uit het gebied komend en over een hoge brug (ik denk niet dat de Dommel ooit zó hoog komt te staan) gaat de wandeling tussen diverse akkers weer richting Waalre.


Langs het pad naar het startpunt van de wandeling in Waalre zag ik nog een bijzondere plant.

Het bleek de “Phacelia” te zijn, een plant die ook wel “Bijenbrood”, “Bijenvoer” of “Bijenvriend” wordt genoemd. Het is een echte bijenplant. Als de plant voldoende vocht krijgt, wordt er veel nectar geproduceerd. Deze eenjarige plant heeft zijn oorsprong in Californië waar hij op steenachtige hellingen groeit. In Nederland blijken verwilderde exemplaren voor te komen en die trof ik hier dus aan.

Tegenwoordig wordt deze echter op vele plaatsen gezaaid.

 

(Foto rechts is van Wikipedia)


De conclusie is dat deze fraaie wandeling heel veel afwisseling biedt en de moeite waard is om eens te lopen.

Mocht je deze hebben gelopen, dan ben ik benieuwd naar je reactie hieronder.


Reactie plaatsen

Reacties

Willem van Gerwen
4 jaar geleden

Dank je Adrie. En het zijn inderdaad mooie bloemen van het Bijenbrood.

Adrie
4 jaar geleden

Mooi fotoverslag! Zaad van de “Phacelia” ook wel “Bijenbrood” wordt volgens mij ook gebruikt in zaadgoed voor bloemrijke akkerranden. Vorig jaar een veldje ingezaaid met zaaigoed waarin volgens mij het Bijenbrood zaad rijkelijk aanwezig was, het resulteerde in elk geval in een mooi paars veldje. De link weer bijgevoegd aan de omschrijving.


Maak jouw eigen website met JouwWeb