Op de laatste dag van september 2020 een flinke rondwandeling gemaakt van 19 kilometer vanuit het plaatsje Gemonde in de Meierij van

‘s-Hertogenbosch. Gemonde ligt ten zuiden van Sint-Michielsgestel (en behoort ook tot die gemeente) en ten noordoosten van Boxtel.

De routebeschrijving kun je vinden en downloaden via https://www.klikprintenwandel.nl/wandelroutes/leemskuilenroute

De wandeling gaat door het buitengebied van Gemonde.

Daarnaast loop je door het natuurgebied De Geelders en door het beekdal van de rivier De Dommel.

In het gebied vallen vooral de vele populieren op.

De naam “Gemonde” is waarschijnlijk afkomstig van het Oudnederlandse ‘Gamunda’ wat ‘monding’ betekent en dit zou duiden op het feit dat de plaats lag aan de monding van een zijriviertje van de Dommel.

De huidige Sint Lambertuskerk dateert van 1924 en lag voor de grenscorrecties van 1996 op grondgebied van de gemeente Boxtel.

Al snel verlaat de route de bebouwing van Gemonde en gaat verder over landbouwweggetjes en graspaden tussen de akkers en weilanden door.

Tussen landbouwpercelen loop je over onverharde paden tussen rijen populieren door.

De vele populieren zijn hier een typisch kenmerk van het Brabantse landschap.

Aan het eind van de middeleeuwen waren grote delen van Oost-Brabant door de voortgaande ontginningen zeer boomarm. Kleine akkers met lage houtwallen en uitgestrekte heidevelden bepaalden het beeld. Dat er hier en daar nog wel bomen groeiden hield mede verband met het recht om op gemeenschappelijke grond langs de weg bomen te planten en te vellen, het zogenoemde voorpootrecht.

Aan het eind van de zeventiende eeuw sloeg dit recht echter om in een plicht. De Raad van State in Den Haag probeerde de opbrengst van de houtschat, een belasting op gevelde bomen, te verhogen en verplichtte daarom enkele tientallen dorpen in de Meierij tot grootscheepse aanplant van bomen. En al verliep de campagne misschien minder vlot dan gehoopt, de boombeplanting in de Meierij nam aanmerkelijk toe. Niet met eiken en beuken, zoals het Haagse reglement van 1696 had verordonneerd, maar vooral met populieren, het meest nog van een uitheemse soort, geïmporteerd uit Noord-Amerika.

Dat deze 'Canadassen' de voorkeur kregen boven de inheemse Zwarte Populier hield verband met hun snelle groei en vooral met de geschiktheid voor de klompenmakerij, die juist in de achttiende en negentiende eeuw in deze streek tot ontwikkeling kwam. Halverwege de negentiende eeuw was een belangrijk deel van de beroepsbevolking in de Meierij werkzaam als klompenmaker. Het was dan ook een echte exportnijverheid: karrenvrachten klompen werden via Den Bosch naar Holland verscheept. Toen in de twintigste eeuw de afzetmarkt voor klompen begon te krimpen om ten slotte geheel in te zakken, werd het populierenhout eerst nog gebruikt om lucifers van te maken en treinwagons, maar uiteindelijk viel de economische basis onder de populierenteelt weg.

Steeds vaker werden de bomenrijen juist gezien als sta-in-de-weg voor schaalvergroting en intensivering van de landbouw. Zodoende verdwenen de populieren in hoog tempo, ook al omdat de boom maar een beperkte levensduur heeft. Alleen in het hart van de Meierij bleef het karakteristieke en kleinschalige coulissenlandschap behouden.

Naast een van de paden zag ik een Gentiaan met zijn blauwe kleur naast een bloeiende Aardbeiklaver.

Overal om je heen zie je dat het herfst is.

Zwammen en paddenstoelen verschijnen en de bladeren van de vele varens verkleuren tot vele tinten bruin.

Hier en daar bij de toegangen van paden staan nog metalen hekken met de letter “M” in het midden. Die “M” duidt op de naam “Marggraff”. Meester Ewald Marggraff (1923-2003) kwam om bij een brand van landhuis Zionsburg in Vught in 2003. Hij was een telg uit een Vughtse juristenfamilie en heeft in zijn testament laten vastleggen dat het aanzienlijke familiebezit voor de toekomst behouden moest blijven.  De bezittingen bestaan grotendeels uit landgoederen en gronden met een ecologische en/of cultuurhistorische waarde in de provincies Noord-Brabant en Gelderland. Om de wens van Ewald Marggraff te vervullen heeft de familie in 2004 de Marggraff Stichting opgericht die zich richt op herstel, beheer en behoud van de eigendommen. Een deel van De Geelders is eigendom van deze Stichting.

Na het verlaten van het bosgebied van De Geelders kom je uit bij een spoorlijn. Deze wordt niet meer gebruikt en dat is goed te zien. Het blijkt een spoortraject te zijn tussen Boxtel en het Duitse Wesel. Daarom spreekt men in de volksmond van het “Duits lijntje”.

Het traject werd geopend in 1873 door de Noord-Brabantsch-Duitse Spoorwegmaatschappij (NBDS), opdat het onderdeel kon worden van de snelste verbinding Londen-Berlijn-Sint Petersburg. Vanaf 15 mei 1881 reden over deze lijn D-treinen (internationale sneltreinen) waarmee men zonder overstappen van Londen via Vlissingen naar Berlijn kon reizen. Vanwege dit comfort maakten veel diplomaten en vorsten, waaronder de Russische tsaren, gebruik van dit traject op hun Europese reizen. Door de Eerste Wereldoorlog kwam er een eind aan de reizen van deze prominente figuren.  

Tussen 1908 en 1918 reden er locomotieven over dit spoor met de naam “Blauwe Brabander”. De kleur van de locomotieven was donkerblauw afgezet met zwarte banden en rode biezen. Door het uiterlijk, en vooral de blauwe kleur en de route door Noord-Brabant, werden ze de Blauwe Brabanders of de grote blauwen genoemd.

Vanaf 1925 reden er geen D-treinen meer over dit spoor en daarmee werd de lijn gedegradeerd tot een zijlijn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden diverse bruggen in het traject opgeblazen en dat betekende dat het Duitse deel van de lijn helemaal werd opgeheven. De Nederlandse Spoorwegen beëindigde het personenvervoer op dit traject in 1950. Een tijd vond er nog goederenvervoer plaats, maar in 2004 werd ook dat definitief gestopt. Wat rest zijn nog diverse stukken spoorlijn, perrons en stationsgebouwen.

(Op de foto’s hieronder de originele NS3500 uit 1908 en in kleur het nagebouwde schaalmodel met de originele kleuren.)

En dus opnieuw een deel van De Geelders.

Het gebied De Geelders ontleent zijn naam mogelijk ook aan een deelgebied, het goed Gheerlaer. De oudste vermelding dateert van 1386. Het achtervoegsel ‘laer’ duidt op een ontginning van een bosrijk gebied. Gheer zou ontleend zijn aan de persoonsnaam Geerling. Dit zou dan de persoon Geerling van den Bossche moeten zijn die leefde van 1244 tot 1304. Deze Geerling bezat een hoeve met de naam ‘Int Waut’ in Middelrode bij een houten brug over de rivier de Aa. Deze had dus ook grond in dit deel van het Groene Woud.

Langs het wandelpad door de Geelders staan diverse soorten paddenstoelen in allerlei vormen.

De herfst is in volle gang.

Een stuk verder langs het pad “De Schoonberg” (zie punt 8 van de routebeschrijving) staat een monument en een plaquette ter herinnering aan een neergestorte Dakota op 23 september 1944. Hier op de Schoonberg werd het door Duits afweergeschut neergehaald. Het Amerikaanse vliegtuig moest een zweefvliegtuig met troepen afleveren bij een luchtlandingszone in Overasselt-Grave. De afbeelding is van een schilderij gemaakt in 2004 tijdens de 60^e herdenking in Groesbeek. De bijnaam van het toestel was “Buzz Job Mike”. De afbeelding laat zien dat enkele bemanningsleden uit het toestel springen en dat de glider is losgekoppeld.

Van de vijf bemanningsleden wisten er drie tijdig uit het vliegtuig te springen, maar zij werden gevangen genomen door de Duitsers en weggevoerd naar een krijgsgevangenkamp. 

Op de foto rechtsboven het gebied Schoonberg waar het toestel neerstortte.

Op de achtergrond zie je de kerk van Boxtel en er voor de snelweg A2.

Het wandelpad komt uit bij een smalle brug over de Dommel. De route gaat hier vóór deze brug rechts over het pad wat tevens een fietspad is. Verderop verlaat je het fietspad en loop je over een smal pad langs de Dommel.